Tien jaar na de decentralisaties in het sociaal domein blijkt één les boven alles uit te steken: gemeenten met een heldere, doorleefde visie staan sterker in uitvoering, samenwerking en financiële grip.
Visie is geen papieren exercitie, maar het kompas dat richting geeft aan keuzes, beleid en dagelijks handelen.
Lessen van de straat
Frank van der Jagt, zag van dichtbij hoe visie pas echt gaat leven als je ze verbindt aan het dagelijks werk. “Na de decentralisatie stond het sociaal werk waarin ik werkte ineens midden in de actie,” zegt hij. “Je merkte dat als de gemeente vooraf duidelijke keuzes had gemaakt, over wat zij belangrijk vonden, en hoe zij daar handen en voeten aan wilden geven, sterker stond in de samenwerking met partners en inwoners.”
Een belangrijke les: professionals hebben ruimte nodig om te handelen vanuit vertrouwen. “Maar dat werkt alleen als er een gedeeld kader is,” stelt Frank. “Een visie die vertaald is naar praktische uitgangspunten en gezamenlijke taal. Dan pas kun je echt bouwen aan zelfredzaamheid en effectieve preventie.”
De verleiding van systeemdenken
Babs Broekema, ziet hoe gemeenten soms vastlopen in complexiteit. “Zonder duidelijke visie verzand je snel in systeemdenken,” zegt ze. “Je probeert problemen op te lossen met structuren en processen, maar verliest het doel uit het oog.”
Volgens Babs is het tijd om terug te keren naar de essentie. “Wat willen we bereiken voor onze inwoners? Hoe zorgen we dat beleid uitvoerbaar blijft voor professionals? Dat vraagt om visie – én durf om keuzes te maken.”
Financiële grip begint bij koersvastheid
Jurist en adviseur Annette Ter Horst benadrukt dat veel gemeenten onvoldoende voorbereid waren op de financiële implicaties van de decentralisaties. “In plaats van een integrale aanpak, zagen we vaak tijdelijke oplossingen en wisselende inkoopstrategieën. Zonder visie mis je houvast, ook financieel.”
Zij pleit voor structurele verankering van doelen, meetindicatoren en prioriteiten. “Een goede visie helpt je om keuzes te maken, en uitgaven te verantwoorden. Dat wordt in het Ravijnjaar urgenter dan ooit.”
Visie als kompas voor de toekomst
Marjan Zijderveld ziet dat de echte verschillen nu pas zichtbaar worden. “Gemeenten die vanaf het begin werkten vanuit een gedeelde visie, staan nu steviger. Andere gemeenten zijn blijven hangen in de transitie. De uitdaging nu? Doorpakken naar echte transformatie.”
Dat vraagt om leiderschap, volgens Marjan. “Een visie moet niet alleen op papier staan, maar doorleefd worden in toegang, inkoop en uitvoering. Alleen dan ontstaat er rust, samenhang en ruimte voor vakmanschap.”
Tot slot: visie als verbindende kracht
De lessen van tien jaar decentralisatie zijn helder: visie maakt het verschil. Niet alleen in beleid, maar juist in de dagelijkse praktijk. Het helpt gemeenten keuzes te maken, ruimte te geven aan professionals en inwoners echt centraal te stellen.
De uitdaging voor de komende jaren? Blijf investeren in visieontwikkeling, en zorg dat deze terugkomt in alles wat je doet. Alleen zo wordt visie het kompas voor de keuzes van morgen.
