Tien jaar na de decentralisaties in het sociaal domein is er één belangrijke les: effectieve sturing maakt het verschil tussen succes en falen.
Gemeenten die investeren in een consistente, doordachte sturingsfilosofie kunnen de complexiteit van het sociaal domein beter beheersen en effectiever samenwerken. Sturing is geen vrijblijvende filosofie, maar de praktische invulling die richting geeft aan keuzes, samenwerking en uitvoering.
Sturing vanuit de praktijk
Frank van der Jagt, adviseur bij KokxDeVoogd, heeft van dichtbij ervaren hoe belangrijk een heldere sturingsfilosofie is voor het succes van gemeentelijke uitvoering. “Toen de decentralisatie plaatsvond, moesten we als sociaal werkers ineens midden in de actie staan,” zegt hij. “Gemeenten die van tevoren duidelijke keuzes maakten over wat ze wilden bereiken, stonden sterker in de samenwerking met partners en het uitvoeren van beleid.”
Frank wijst erop dat effectieve sturing niet alleen gaat om strategie, maar ook om praktische uitvoering. “Je kunt niet alles vooraf vastleggen, maar een gedeeld kader en een gezamenlijke taal helpen om beslissingen in de praktijk goed door te voeren,” stelt hij. “Pas dan kun je echt werk maken van zelfredzaamheid en preventie.”
Sturing om complexiteit te reduceren
Babs Broekema, benadrukt dat sturing essentieel is om complexiteit te beheren. “Zonder duidelijke sturing kom je vaak terecht in een web van structuren en processen,” zegt ze. “Dit leidt er vaak toe dat je je doel uit het oog verliest. Sturing helpt gemeenten om weer terug te keren naar wat belangrijk is voor de inwoner.”
Babs pleit voor een pragmatische aanpak. “Het gaat erom niet alleen te sturen op structuren, maar te kijken naar de vraag: wat willen we bereiken voor de inwoners, en hoe maken we het werkbaar voor de uitvoerders?” Dit vraagt om sturing die niet alleen zorgt voor de grote lijnen, maar ook voor de praktische uitvoerbaarheid op de werkvloer.
Sturing vraagt inzicht in perspectieven
Fleur Schneider, onderzoeker en adviseur bij KokxDeVoogd, onderzocht hoe probleempercepties van netwerkpartners in de jeugdhulp de sturingsrelatie met gemeenten beïnvloeden. “Wat als probleem wordt gezien, bepaalt mede welke sturing men verwacht,” aldus Fleur.
Hoe knelpunten worden ervaren, is bepalend voor de verwachtingen ten aanzien van de rol van gemeenten. Netwerkpartners geven overwegend de voorkeur aan een gemeente die faciliteert en kaders stelt, met duidelijke spelregels als fundament. Effectieve sturing begint dus bij inzicht in verschillende perspectieven en belangen, om vervolgens samen tot heldere kaders te komen waarbij beleid en uitvoering op elkaar aansluiten.
Financiële sturing in het sociaal domein
Annette Ter Horst, jurist en adviseur, merkt op dat een van de grootste uitdagingen voor gemeenten is om de financiële grip te behouden in een tijd van decentralisatie en bezuinigingen. “Gemeenten die geen heldere sturing hadden, kwamen vaak in financiële problemen,” zegt Annette. “Zonder een consistente sturingsfilosofie werd vaak ondoordacht ingekocht en werden tijdelijke oplossingen bedacht.”
Volgens Annette moeten gemeenten de financiën niet alleen als een kostenpost zien, maar als onderdeel van een bredere visie op sturing. “Financiële sturing vereist niet alleen inzicht in de kosten, maar ook in de resultaten,” legt ze uit. “Met een heldere visie en meetbare doelen kunnen gemeenten hun uitgaven beter verantwoorden.”
Praktische sturingsinstrumenten: een sleutel tot succes
In de praktijk is het belangrijk dat gemeenten sturing geven via concrete instrumenten. Denk hierbij aan subsidieverstrekkingen, monitoring, data-analyse, en samenwerkingsafspraken. Zoals uit de lessen blijkt, helpt een datagestuurde aanpak bij het vroegtijdig signaleren van trends en het bijsturen van beleid.
“Zeist is een goed voorbeeld van datagedreven sturing,” zegt Frank van der Jagt. “Door consulenten onder te brengen binnen de gemeentelijke organisatie en de datakwaliteit te verbeteren, konden ze sneller ingrijpen bij probleemgevallen en beleidsaanpassingen doorvoeren.”
Gemeenten moeten gebruik maken van de juiste sturingsinstrumenten, zoals dashboards en monitoring, om grip te houden op het sociaal domein. Deze instrumenten zorgen ervoor dat beslissingen niet alleen op basis van politieke voorkeuren worden genomen, maar op basis van harde data en inzicht.
Visie als fundament voor de toekomst
Marjan Zijderveld ziet in de praktijk het verschil tussen gemeenten die vanaf het begin werkten met een heldere sturingsfilosofie en degenen die dat niet deden. “De gemeenten die goed werkten met sturing vanuit een duidelijke visie staan nu sterker,” zegt Marjan. “De andere gemeenten zijn blijven hangen in tijdelijke oplossingen en zijn nu bezig met de transitie.”
Marjan voegt eraan toe dat sturing meer is dan alleen beleidsontwikkeling. “Leiderschap is essentieel om sturing niet alleen op papier, maar ook in de praktijk door te voeren. Dit vraagt om consistentie in de uitvoering, zodat er ruimte komt voor vakmanschap en de professionals het vertrouwen krijgen om te handelen.”
Conclusie: De toekomst van sturing in het sociaal domein
De afgelopen tien jaar hebben ons veel geleerd over de waarde van sturing. Effectieve sturing helpt gemeenten niet alleen om beleid te implementeren, maar ook om ruimte te geven aan professionals, grip te houden op de financiën, en uiteindelijk betere ondersteuning te bieden aan inwoners.
De uitdaging voor de komende jaren? Blijf investeren in sturingsmodellen die niet alleen een visie beschrijven, maar ook daadwerkelijk de uitvoering aansteken. Alleen dan kan sturing het fundament zijn voor de keuzes en verbeteringen die we morgen moeten maken.
