Opdrachtgever
Werk en Inkomen Lekstromen
Geholpen door
Victor Eiff en Norbert de Blaay
Spreek een adviseurWerk en Inkomen Lekstroom (WIL) is de gezamenlijke uitvoeringsorganisatie van de gemeenten Houten, IJsselstein, Lopik en Nieuwegein voor de begeleiding naar werk, het verstrekken van (bijstands)uitkeringen en (financiële) hulp bij schulden.
Hans Vos, WIL: “KDV heeft ons een spiegel voorgehouden: laten zien dat de wereld veranderd is, bewust gemaakt van risico’s, maar ook bewust gemaakt van de keuzen en mogelijkheden om hiermee op een goede manier mee om te gaan. Vooraf hadden we geen rekening gehouden met een dergelijk resultaat, maar inmiddels is er breed bewustzijn in de organisatie dat vooraf risico’s in kaart moeten worden gebracht voordat nieuwe systemen of werkwijzen worden geïntroduceerd.”
Waar een WIL is, is een weg
‘Waar een WIL is, is een weg’ staat dan ook met grote letters op de entree van de kantoorvleugel te lezen. Hans Vos is manager bij WIL en geeft, sinds het ontstaan van WIL zo’n 10 jaar geleden, samen met directeur Rob Esser en collega managers leiding aan deze uitvoeringsorganisatie.
Hiervoor was Hans onder meer interimmanager bij BMC. Ongeveer 20 jaar geleden was Hans betrokken bij de ontwikkeling van het instrument van de Fraude Score Kaart (FSK).
Hans Vos: “De FSK werd ontwikkeld in een periode, ongeveer gelijktijdig met het staatssecretariaat van Mark Rutte op het Ministerie van Sociale Zaken, waarin de rechtmatigheid van het verstrekken van uitkeringen en het tegengaan van fraude een zeer groot gewicht werd toegekend. Het paste goed in het pakket van een uitkeringsorganisatie, waarbij balans werd gezocht naar een goede dienstverlening aan de cliënt, maar tegelijkertijd ook vooraf aan de cliënt werd aangegeven wat de grenzen en rechten en plichten zijn”.
Een verbod op het gebruik van de FSK en de DPS-matrix?
Op 25 juni 2022 barstte voor WIL een bom met de VPRO-radio uitzending van Argos.
Hierin werden en aantal uitkeringsorganisaties, waaronder WIL, beschuldigd van het omstreden gebruik van de FSK, terwijl het Ministerie van Sociale Zaken en de VNG al in 2020 zouden hebben opgeroepen om het gebruik ervan te staken.
Het systeem van de FSK en daarvan afgeleide systemen zoals de DPS-matrix die door WIL werd gebruikt, bleken in strijd met de AVG en met het denken over de toepassing van Artificiële Intelligentie (AI).
Hans Vos: “Deze uitzending leidde bij WIL tot angst en paniek. Wij gebruikten de DPS-matrix niet voor het opsporen van fraude; hoe kon het dat wij ons hiervan niet bewust zijn, waarom waren ons geen signalen bekend over een verbod van het ministerie en de VNG?”.
WIL gaf opdracht tot een onafhankelijk feitenonderzoek naar het gebruik van de DPS-matrix. “We kenden KokxDeVoogd uit een eerdere opdracht, de uittreding van Vianen uit een gemeenschappelijke regeling, als een betrouwbaar bureau met een onafhankelijke opstelling. Dat bleek ook in onze eerste gesprekken; dat gaf vertrouwen”.
Hoe heeft KokxDeVoogd geholpen?
Hans Vos: “Het rapport van KokxDeVoogd heeft onze ogen geopend en heeft ons een meeromvattend resultaat opgeleverd dan vooraf door ons ingeschat. We waren als organisatie erg gefocust op rechtmatigheid en regels; wie heeft er fouten gemaakt en wie heeft regels overtreden? Maar het rapport van KokxDeVoogd gaf aan dat we ons onvoldoende bewust waren wat we in huis haalden en op welke wijze we dit gebruikten.
De AVG legt een grote eigen verantwoordelijkheid bij de organisatie neer in het omgaan met privacy-regels, het toepassen van algoritmen op basis van het bewust en zorgvuldig omgaan persoonsgegevens en het vooraf inschatten van risico’s om daar vervolgens bewust in te kiezen. De AVG verbiedt niet zozeer, maar geeft een zogeheten ‘principle-based’ afwegingskader.
Welk resultaat heeft dat opgeleverd?
Hans Vos: “De ontwikkelingen op dit terrein gaan snel en KokxDeVoogd heeft ons dit doen inzien. Nu hoor je steeds vaker in de organisatie bij bijvoorbeeld het samenwerken met andere organisaties of het inkopen van nieuwe producten of systemen: niet direct handelen, eerst de risico’s in kaart brengen en afwegen of een Data Impact Protection Assesment moet worden uitgevoerd”
“Daarmee was de boodschap van KokxDeVoogd complexer en deed meer pijn dan wij vooraf hadden ingeschat. Maar hij is inmiddels goed geland in onze organisatie en is zeer herkenbaar voor ons dagelijks en algemeen bestuur. Er is een beweging van bewustwording op gang gekomen”.
