Stel je voor dat je een stad kunt ontwerpen die van nature als prettig, veilig en aantrekkelijk wordt ervaren nog voordat iemand er ooit is geweest.
Dankzij recent onderzoek van de Michigan State University en de Universiteit van Lissabon komt dat idee dichterbij dan ooit.
Leefbaarheid en veiligheid bekeken vanuit het brein
De leefbaarheid van steden wordt traditioneel gemeten met enquêtes, gedragsobservaties en statistieken over bijvoorbeeld criminaliteit of openbare orde. Maar wat als onze hersenen onbewust al aanvoelen of een plek prettig of onprettig is, zonder dat we die locatie ooit fysiek hebben bezocht?
In een recent gepubliceerde studie in het nieuwe wetenschappelijke tijdschrift Nature Cities (november 2024) onderzochten wetenschappers hersenactiviteit van mensen die foto’s bekeken van stedelijke locaties in Lissabon. De deelnemers waren er nog nooit geweest. Met behulp van functionele MRI-scans (fMRI) werd hun hersenactiviteit geregistreerd, in het bijzonder in de ventromediale prefrontale cortex (vmPFC), een hersengebied dat betrokken is bij waardering, beloning en beslissingen.
De voorspellende kracht van hersenactiviteit
Wat bleek? Locaties die meer hersenactiviteit opriepen in de vmPFC, bleken exact die plekken te zijn die in werkelijkheid populair zijn onder bewoners en bezoekers van de stad. De onderzoekers gebruikten hiervoor geotagged Flickr-data: foto’s die mensen op specifieke plekken maakten en deelden.
Met andere woorden: de hersenen van proefpersonen, die de stad alleen van foto’s kenden, bleken in staat om te voorspellen welke stedelijke locaties als aantrekkelijk worden ervaren in de echte wereld. Dit suggereert dat onze hersenen bepaalde ruimtelijke kenmerken herkennen, zoals overzichtelijkheid, groen, architectuur of sociale levendigheid, die bijdragen aan een positief gevoel van de omgeving.
Toepassingen voor stadsplanning en veiligheid
Deze studie opent een fascinerende nieuwe benadering van stedelijk ontwerp en veiligheidsbeleid. In plaats van uitsluitend te vertrouwen op data achteraf, zoals incidentcijfers of tevredenheidsmetingen, kunnen planners in de toekomst mogelijk al in de ontwerp- of analysefase testen hoe mensen zich onbewust tot een ruimte verhouden.
Denk bijvoorbeeld aan:
- Het vooraf toetsen van stedenbouwkundige ontwerpen op psychologische aantrekkelijkheid;
- Het signaleren van plekken die onbewust als onprettig of onveilig worden ervaren;
- Het verbeteren van leefomgevingen waar bewoners zich terugtrekken of spanning(en) ervaren.
Het onderzoek draagt bij aan een breder begrip van ‘veiligheid’, niet alleen als afwezigheid van gevaar maar ook als een subjectieve ervaring van comfort, aantrekkingskracht en emotioneel welzijn.
Een onderbelichte doorbraak
Hoewel het onderzoek werd gepubliceerd in een wetenschappelijk toptijdschrift bleef brede publieke of beleidsmatige aandacht tot nu toe uit. Dat is opmerkelijk omdat deze aanpak interessante input kan zijn voor actuele opgaven rondom stedelijke groei, druk op de openbare ruimte en sociale veiligheid.
De studie laat bovendien zien dat het brein een waardevolle informatiebron is in het beoordelen van de kwaliteit van de leefomgeving nog voordat er sprake is van concrete incidenten, overlast of onveiligheidsbeleving.
In een tijd waarin steden te maken hebben met groeiende bevolkingsdruk, ruimtedruk en veiligheidsuitdagingen, biedt dit onderzoek een vernieuwend perspectief. Niet de vragenlijst of de bewakingscamera maar het menselijke brein als instrument voor het begrijpen en verbeteren van onze stedelijke omgeving. Een kansrijke benadering voor beleid, ontwerp én beleving van de stad.
Wil je verder praten over hoe dit inzicht kan bijdragen aan jouw beleids- of ontwerpvraagstuk? Neem gerust contact op met KokxDeVoogd.
Bronnen:
- Gao, Z., et al. (2024). Neural correlates of aesthetic appeal predict spatial popularity of urban scenes. Nature Cities, 2024.
- Samenvatting via ScienceDaily, 21 november 2024
