De kraak van miljoenen versleutelde PGP-berichten in 2016 gaf de Nederlandse opsporing ongekende toegang tot de binnenwereld van georganiseerde misdaad.
Nu, bijna tien jaar later, is het tijd om stil te staan bij wat deze datagedreven aanpak heeft opgeleverd, en welke nieuwe inzichten, risico’s en vragen ze oproept.
Sinds de Nederlandse opsporingsdiensten in 2016 toegang kregen tot miljoenen versleutelde berichten uit gekraakte PGP-telefoons, is er een ongekende impuls gegeven aan datagedreven werken binnen de opsporing. Deze berichten, vaak afkomstig van georganiseerde criminele netwerken, hebben geleid tot een schat aan informatie die de bestrijding van georganiseerde misdaad aanzienlijk heeft versterkt. Justitie en politie hebben hierdoor diepgaande analyses kunnen maken van criminele netwerken, zoals blijkt uit meerdere opsporingssuccessen en nieuwe inzichten in de werkwijzen van georganiseerde misdaad.
Hoewel deze gegevens een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan lopende onderzoeken, is het nu tijd om de balans op te maken. Naast de vraag wat deze nieuwe werkwijze heeft opgeleverd, is het essentieel om criminologisch te analyseren welk beeld van georganiseerde criminaliteit in Nederland is ontstaan door deze gegevens. Dit omvat niet alleen de aard, omvang en structuur van georganiseerde criminaliteit, maar ook nieuwe fenomenen, trends en patronen die mogelijk zichtbaar zijn geworden dankzij deze data.
Noodzaak van wetenschappelijk onderzoek
Om de inzichten uit deze data volledig te benutten en verder te ontwikkelen, is wetenschappelijk onderzoek noodzakelijk. Vanwege de vertrouwelijkheid van de gegevens en de potentiële impact van de resultaten moet dit onderzoek op een passende en deels vertrouwelijke wijze worden uitgevoerd. Dit geldt ook voor de wijze waarop de uitkomsten van het onderzoek en de deelonderzoeken worden gecommuniceerd en gedeeld met beleidsmakers, opsporingsdiensten en andere betrokkenen.
Het onderzoek moet zich richten op drie kernvragen:
- Inzichten in georganiseerde criminaliteit
- Welk beeld ontstaat op basis van de PGP-gegevens over de aard en omvang van de georganiseerde criminaliteit in Nederland?
- Welke netwerken, rolverdelingen en werkwijzen worden blootgelegd?
- Hoe verhouden deze inzichten zich tot bestaande theorieën, modellen en beelden over georganiseerde criminaliteit?
- Effectiviteit van datagedreven opsporing
- Welke analysemethoden en technologieën zijn toegepast, en hoe effectief zijn deze in de bestrijding van georganiseerde misdaad?
- Welke mogelijkheden en beperkingen zijn er voor het gebruik van big data in de opsporing?
- Belemmeringen en kansen
- Wat zijn de juridische, organisatorische en ethische knelpunten bij het gebruik van deze data?
- Welke middelen, training, wetgeving en ICT-middelen zijn nodig om datagedreven opsporing verder te verbeteren en toekomstbestendig te maken?
Aanbevelingen
Om het potentieel van deze gegevens volledig te benutten zijn de volgende stappen van belang:
- Parlementair debat
Organiseer een debat in de Tweede Kamer over het belang van datagedreven werken in de opsporing en de noodzaak van wetenschappelijk onderzoek naar de inzichten en resultaten van PGP-data en andere grote databestanden.
- Wetenschappelijk onderzoeksprogramma
Geef opdracht voor een uitgebreid wetenschappelijk onderzoeksprogramma dat in ieder geval gericht is op:
- De aard, omvang en werking van georganiseerde criminaliteit in Nederland zoals zichtbaar is geworden op basis van de sinds 2016 beschikbare PGP-data, inclusief trends en fenomenen.
- De effectiviteit van datagedreven opsporing.
- De juridische, ethische, ICT-matige en organisatorische randvoorwaarden voor een toekomstbestendige datagedreven opsporing/aanpak.
Conclusie
Deze aanbevelingen zijn essentieel om georganiseerde criminaliteit in Nederland effectief aan te pakken en te voorkomen dat deze zich verder ontwikkelt. Ze bieden niet alleen een unieke kans om de Nederlandse opsporingsdiensten verder te professionaliseren maar ook om het vertrouwen van burgers in het opsporingssysteem te versterken. De inzichten uit de PGP-data kunnen dienen als een belangrijk fundament voor de toekomst van criminaliteitsbestrijding in Nederland mits ze strategisch en verantwoord worden benut. Met deze stappen kan Nederland haar positie in de bestrijding van georganiseerde criminaliteit versterken en beter inspelen op de uitdagingen van de toekomst.
