Prinsjesdag, de ideale dag voor een nieuw artikel in onze serie Zorgkopzorgen! Weinig verrassingen kwamen er uit het koffertje op het Binnenhof. 1,3 miljard extra voor jeugdzorg. Gelukkig maar, want het water staat veel mensen en organisaties aan de lippen. Maar met veel geld komt veel verantwoordelijkheid voor gemeenten. En daarom de zorgkopzorg van vandaag: "Help, we durven al dat geld niet te besteden!"

Recent berichtte het Dagblad van het Noorden dat ‘een deel van het jeugdzorggeld van Groninger gemeenten is gestoken in het vergoeden van onbewezen alternatieve therapieën.’ Na veel kritiek, oa. van hoogleraar Laura Batstra van de Universiteit van Groningen, werd een deel stopgezet. Het ging onder meer over paardencoaching en een energetisch lichaamsproces. Het doet de vraag rijzen: wat zijn eigenlijk bewezen therapieën? Kunnen gemeenten zeker zijn van hun zaak? Hoe voorkomen we verlamming door risicomijdend gedrag?

Eric Dorscheidt, partner bij KokxDeVoogd: “Lokale overheden moeten leren om geld goed uit te geven. Dingen kosten geld, of je dat nu leuk vindt of niet. Zeker zorg die echt nodig is, kost geld, en dat gaat om forse bedragen. Dat zal bij veel gemeenten nog niet zo makkelijk gaan, ook al is het geld er.”

Op zich is voorzichtigheid positief. Niet alles moet, niet alles is nodig en veel is regelrechte - en vaak dure - onzin. Er is vaak voldoende kennis over wat in de zorg wel werkt en wat niet, stelt Eric Dorscheidt. “Daarop kun je als gemeente toetsen, evidence based. Toch wordt er nog te weinig gekeken naar data, wat echt werkt en wat onnodige of zelf schijnoplossingen zijn. Zo zet je – onbedoeld en mogelijk met de beste bedoelingen – de deur open voor knutselaars, woekerwinsten en zelfs fraude.”

Onzin weren dus. Maar ook: durven betalen voor wat iets waard is. Het klinkt zo logisch, maar in veel gemeenten is dat een probleem, en hapert het. “Wie A zegt, moet ook B zeggen,” vindt Eric Dorscheidt. “De kosten van de zorg die je wilt inkopen moet je volledig durven benoemen en begroten. Je moet vooral niet gaan beknibbelen en later weer ‘extra’ geld moeten gaan toevoegen omdat – heel logisch en voorspelbaar – blijkt dat het toch meer kost. Dat is kop-in-het-zand, en geen solide beleid.”

Eric Dorscheidt vindt dat gemeenten vertrouwen moeten hebben. “Ze moeten vooral vertrouwen hebben in zichzelf, in gemaakte keuzes, op basis van doelstellingen die zij zichzelf stellen. En als je die helder hebt, dan moet je daar ook voor staan en de gevolgen – en de kosten – onder ogen zien en accepteren. In volle bestuurlijke en politieke openheid. Maak het meetbaar en inzichtelijk, dan weten we tenminste allemaal waar we het over hebben. En zorg ook voor monitoring, dat voorkomt veel problemen achteraf.”

Kennisdeling

Daarnaast moeten gemeenten samen zorgen voor een goede kennisdeling in Nederland. “Daar ligt een mooie taak voor alle koepelorganisaties  in nauwe samenwerkingen vakgroepen, zoals fysiotherapeuten, huisartsen, psychologen en noem maar op,” aldus Norbert de Blaay, partner en gespecialiseerd in samenwerking tussen gemeenten. "Nog te vaak zien we dat elke gemeente iets nieuws ontwikkelt, vanuit de eigen unieke situatie bedacht. Maar de overeenkomsten zijn vaak groter dan de verschillen. Wat goed werkt, moet worden gedeeld. Voorkom dat iedereen ‘het wiel’ opnieuw moet uitvinden. Gebruik die kennis, en steek de energie in het toepassen op  de lokale situatie."

Eric wil bij hier wél nog een voetnoot plaatsen: “Helemaal risicoloos geld uitgeven is een utopie. Je wil ook niet dat inwoners die ondersteuning nodig hebben in de kou blijven staan vanwege angst voor een beetje kritiek. De zorg zit bovendien in een grote transformatie, vol open eindjes en vraagtekens. Niet voor niets zijn pilots aan de orde van de dag.”

“Het is wél erg belangrijk dat gemeenten het duidelijk zwart op wit zetten als trajecten een onzekere uitkomst, maar wel een duidelijk leerdoel hebben. En dat ze dat doel ook SMART maken. Een gemeente mag lessen leren. Een dure les kan ook een kostbare les zijn, in positieve zin. Wat niet kan, is veel geld uitgeven en dan nog steeds niets geleerd hebben."

De vraag of een gemeente het geld goed uitgeeft, leidt vaak tot een andere vraag: maakt de zorginstelling die het geld krijgt, niet te veel winst? Zo heeft de gemeente Den Haag onlangs bekend gemaakt dat zij rendementsclausules opneemt in contracten met jeugdhulpaanbieders. Met andere woorden: de aanbieder mag niet meer dan een bepaald percentage winst maken.

Partner en financieel expert Maxim ter Hedde: “Dit soort afspraken passen bij de onvolkomenheid van de markt en de fase van de transformatie waarin we zitten, en we zullen zien of het werkbaar is. Het klinkt rechtvaardig, want hulpaanbieders zijn natuurlijk geen normale commerciële bedrijven. En we willen als maatschappij uiteraard niet dat er alleen aanbod ontstaat van lichte diensten waar investeringsmaatschappijen snel en makkelijk geld mee kunnen verdienen.”

“Aan de andere kant: hoe ga je die marge controleren? Verpest dat de relatie niet? Wie bepaalt dat percentage? Blijven er nog voldoende stimuli voor goede bedrijven over om te willen deelnemen? Om te blijven innoveren, investeren in medewerkers en R&D? Er zitten toch wel schaduwkanten aan dit soort clausules, lijkt me, zelfs als je geen die-hard liberaal bent.”

Eric sluit af: "De transformatie die nodig is in het Sociaal Domein vraagt investeren in samenwerking met zorgaanbieders. Dat moet een gemeente niet naïef doen, maar wel open en gericht op samenwerking. Samenwerken in het ketenbureau i-Sociaal Domein kan dan een oplossing zijn. Daar doen we momenteel als KokxDeVoogd veel ervaring en nieuwe inzichten mee op."

En dus is er een grote kans dat de serie Zorgkopzorgen voorlopig nog niet is afgelopen... 

Noot bij dit artikel - Gemeenten worstelen met hun zorgpartners, nu veel contracten tussen gemeenten en aanbieders van (jeugd) zorg en ondersteuning verlopen. Waarom lopen de samenwerkingen vaak zo stroef? Hoe maken we ze beter? Onder de titel “ZorgKopZorgen” proberen we de komende maanden af en toe een stapje terug te doen en de grote uitdagingen te beschrijven die onze adviseurs tegenkomen bij gemeenten, en doen we een eerste stap(je) om ze op te lossen. 

Lees ook onze eerste Zorgkopzorg: "Help, onze inkoopstrategie werkt niet."