Nieuw gemeentebestuur, neem de theedoek op!
April 2022 - Over de verkiezingen zijn de afgelopen weken websites en krantenpagina’s vol geschreven. Toch zijn er twee trends waar we, ook nu de raden officieel geïnstalleerd zijn, nog even bij stil moeten staan: de vele raadsleden die zijn gekozen met voorkeursstemmen en de winst van partijen met een lokaal verhaal. Een sterk lokaal verankerde politieke macht heeft veel voordelen, maar ook een achilleshiel, namelijk té lokaal denken en (willen) doen. De grote uitdaging zal zijn om het grote plaatje te blijven zien, en de verbinding te zoeken met andere gemeenten, de provincie en (last but not least) Den Haag.
Eerste trend: raadsleden met een eigen zetel
Veel raadsleden haalden met eigen voorkeursstemmen kandidaten in, die boven hen op de kieslijst stonden. Deze mensen hebben nu een ‘eigen zetel’ en dus mandaat. Positief is natuurlijk dat de directe lijn tussen kiezer en volksvertegenwoordiger verstevigd is. Het is interessant om te zien hoe deze band zich - tegen een achtergrond van afnemend vertrouwen, bedreigingen en weerstand - de komende jaren ontwikkelt. Voor de samenwerking tussen inwoners en het bestuur is deze trend waarschijnlijk een positieve ontwikkeling. Inwoners zien dat participeren in de meest primaire vorm in een democratie (gaan stemmen dus) daadwerkelijk een verschil kan maken. Dit kan die andere trend, de dalende opkomst, wellicht keren. Voorwaarde is wel dat de raadsleden die energie vasthouden bij het reguliere raadswerk en het gesprek met inwoners net zo vurig blijven voeren als tijdens de verkiezingen.
Tweede trend: de partij met het lokale verhaal won
Uit de verkiezingsuitslag blijkt niet zo zeer dat enkel de “lokale partijen”, maar juist de partijen met een lokaal verhaal de verkiezingen hebben gewonnen. Een verhaal dat veelal de grote opgaven terugbrengt tot overzichtelijk standpunt dat de binnen de gemeentegrenzen valt. De wooncrisis als opgave om wel of niet te bouwen voor enkel de eigen inwoners. De energietransitie als vraag of er voor de eigen inwoners wel of geen windmolen moet komen. En ga zo maar door. Partijen die er in slaagde deze grote vraagstukken terug te brengen tot een duidelijke lokale keuze, vinden de kiezers aan hun zijde. Veelal landelijke partijen, die deze vraagstukken veel meer vanuit maatschappelijke opgave benaderden, verloren. Deze trend is ook al geruime tijd geleden ingezet, maar blijkt nu scherper dan ooit.
De media hebben veel aandacht besteed aan de oorzaken van deze trends, maar de vraag is nu vooral: wat zijn de risico’s voor ons land en de vele transities die gaande zijn? De opgaven waarvoor de gemeentebesturen de komende jaren gesteld staan (jeugdzorg, klimaat, energietransitie) vragen immers om een brede aanpak. Het zijn stuk voor stuk vraagstukken die deel uitmaken van een grotere provinciale of zelfs landelijke complexiteit. Als we die problemen te klein, te lokaal maken, dreigt stilstand en dus achteruitgang.
De grote uitdaging voor bestuurders is nu om de lokale kiezer tevreden te houden en toch lokale vraagstukken in een groter kader durven plaatsen. Electoraal is het winstgevend gebleken om de grote maatschappelijke vraagstukken tot de gemeentelijke schaal terug te brengen. Bovendien is het een goede zaak dat politici de lokale kiezers betrokken houden en bewust maken van wat er plaatselijk speelt (en wat de oplossingen zijn). Toch heeft de lokale macht de komende jaren een belangrijke verantwoordelijkheid, namelijk de kiezer (weer) meenemen in het grotere verhaal, op regionale, provinciale of zelfs landelijke schaal.
Samenwerking: bestuurlijk corvee?
Alle ingrediënten zijn in de basis aanwezig om je als bestuur achter de gemeentegrenzen terug te trekken. Toch mag dat niet het lonkende perspectief zijn. De urgente maatschappelijke opgaven vragen om een andere houding: samenwerking! Samenwerking met de samenleving om de betrokkenheid en energie vast te houden en uit te breiden, samenwerking binnen de raad en met het college om een antwoord te vinden op de maatschappelijke vraagstukken die voorliggen en last but not least: samenwerking met de regio, de provincie en het Rijk om elkaars krachten te benutten.
De raad zal het eens moeten worden over haar bijdrage in de verschillende samenwerkingen. Dat vereist dat de leden openstaan voor ontwikkeling: van de eigen positie en het eigen belang naar een gedeeld perspectief en gezamenlijke bijdrage om zo écht tot antwoorden, oplossingen en resultaten te komen. Dat is geen kleine opgave, en voor menig lokaal sterke politicus een soort bestuurlijke corvee. Lokale bestuurders, neem die theedoek op!
Bij KokxDeVoogd staat samenwerking tussen overheden en organisatie al sinds jaar en dag centraal in al het advies- en onderzoekswerk. Eind 2022 verscheen, in samenwerking met Dirkzwager legal en tax, De Gids voor regionale samenwerking, vol praktische handvatten én juridisch/bestuurlijke context. U kunt hier de PDF doorbladeren.
U kunt de volledige Gids ook downloaden. Dan kunt u ook gebruik maken van de klikbare verwijzingen in uw eigen browser of Acrobat reader.
Op basis van de principes uit De Gids werken we momenteel tevens een scan uit, waarmee u als bestuurder snel kan achterhalen wat er goed en minder goed loopt in uw samenwerkingsverband(en). Neem voor meer informatie contact met ons op! U kunt mailen naar n.deblaay@kokxdevoogd.nl